Natuurliefhebbers, opgelet, een tekenbeet kan nare gevolgen hebben. We beantwoorden graag al je vragen over deze kleine, bijtgrage insecten.
Wat is een teek?
Wereldwijd bestaan er meer dan 1.000 soorten teken, kleine spinachtige parasieten die bloed zuigen bij mensen en dieren om zich te kunnen voortplanten. De meest voorkomende teek in België en Nederland is de schapenteek (Ixodes ricinus). In Europa bestaan ook de minder vaak voorkomende vlekkenteek (Dermacentor reticulatus) en de Middelandse Zee-teek of reuzenteek (Hyalomma marginatum).
Hoe ziet een teek eruit?
Schapenteken zijn heel erg klein, slechts 0,5 tot 3 mm groot. Dat is veel kleiner dan een mier of lieveheersbeestje. Een larve heeft de grootte van een zandkorrel, een nimf lijkt op een plat maanzaadje. Volwassen teken en nimfen hebben acht pootjes, larven zes. Bij volwassen vrouwtjesteken kan je het zwarte schild en het roodbruine achterlijf zien, mannelijke exemplaren hebben enkel een bruin of zwart schild. Teken hebben geen voelsprieten en ze zijn plat (zolang ze zich niet vol bloed zuigen.) Volgezogen teken krijgen een bol, grijs achterlijfje en kunnen tot wel 11 mm groot worden
Waarom kan een tekenbeet gevaarlijk zijn?
Teken hebben bloed nodig om zich te kunnen voortplanten. Tijdens het drinken laten ze speeksel en andere stoffen los in de huid, onder andere een bloedstollingsmiddel. Is de teek besmet met bijvoorbeeld de Borrelia burgdorferi-bacterie die de ziekte van Lyme (ook lymeziekte of lymeborreliose genoemd) veroorzaakt, dan kan hij die besmetting via zijn speeksel ook doorgeven.
Lyme kan een lokale huidinfectie (de bekende rode kring erythema migrans) uitlokken, maar ook tot zenuwstelsel-, gewrichts- en hartaandoeningen leiden. Schapenteken kunnen ook het tekenencefalitisvirus of TBE-virus met zich meedragen, hier kan je een hersen(vlies)ontsteking van oplopen waar voorlopig nog geen medicijnen voor bestaan (maar wel een vaccin). De ziekte van Lyme kan wel behandeld worden met een antibioticakuur.
Waar komen teken voor?
• Lyme: Ongeveer 20% van de teken in Nederland is geïnfecteerd met de Borrelia-bacterie. Deze kaart van Tekenradar toont recente meldingen van recente tekenbeten en erythema migrans in ons land.
• Tekenencefalitis: besmette teken komen vooral in Oost-Europa voor, maar ook in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en delen van Scandinavië. Raadpleeg de overzichtskaart van Europa en de Nederlandse TBE-meldingen.
Waar kan je een tekenbeet oplopen?
Schapenteken komen zowat in heel Europa voor, op deze kaart zie je tot waar ze zich verspreid hebben. Van zodra de temperatuur boven de 7° C stijgt, worden teken actief, doorgaans loopt het tekenseizoen van maart tot oktober. Teken houden zich schuil in struikgewas, gras en heide, maar geven ook de voorkeur aan vochtig bladafval, strooisel, mos …
Wees dus op je hoede als je je in bossen, duinen, heidegebieden, weilanden, parken en tuinen begeeft. Vooral hoog gras trekt hen aan. Teken kunnen enkel langzaam kruipen, niet springen of vliegen. Ze grijpen zich vast aan grassprieten en takjes en wachten op een mens of dier. Als ze eenmaal op het lijf van hun gastheer belanden, gaan ze op zoek naar een geschikt plekje om zich vast te bijten.
Hoe voorkom je een tekenbeet?
• Wees je eerst en vooral bewust van het risico en doe steeds een tekencheck (zie hieronder) als je in een risicogebied geweest bent.
• Blijf op de paden en vermijd hoog gras en struikgewas.
• Teken kunnen niet door je kleding heen bijten, maar blijven zoeken naar je huid. Draag daarom kleding met lange mouwen en pijpen, stop je broekspijpen in je kousen of trek gaiters (gamashen) aan. Op lichtgekleurde kledij kan je teken trouwens snel spotten.
• Insectwerende kousen en kleding houden teken en andere bijtrage beestjes op afstand.
• Gebruik een insectenspray met citriodiol (citroen-eucalyptusolie) of DEET zoals Anti-Tick of Anti-Insect Natural van Care Plus.
• Laat je vaccineren tegen tekenencefalitis als je je in gebieden begeeft waar dit virus voorkomt. Meer info
• Neem altijd een tekentang of tekenhaakje mee.
• Een tekentang lijkt op een pincet en heeft twee fijne punten zodat je de teek zo dicht mogelijk bij de huid kan vastpakken en eruit kan trekken.
• Een tekenhaakje heeft een gebogen vorm met een inkeping waar de teek in past. Zo kan je je het haakje onder de teek laten glijden en hem voorzichtig omhoog wippen.
Doe de tekencheck
Gewandeld, gepicknickt, getuinierd, gejogd of buiten gespeeld? Controleer jezelf elke keer als je in de natuur bent geweest, het liefst dezelfde dag nog.
Teken hebben een voorkeur voor warme plekjes. Achter je oren, in de nek, oksels, haarlijn, navel, liezen, bilnaad, knieholtes en tenen verstoppen teken zich graag. Kijk je altijd na van kop tot teen of laat iemand je nakijken.
Hoe kan je een tekenbeet herkennen?
Teken laten zich vallen als ze volgezogen zijn. Hun beet is bijna altijd pijnloos, dus kan het voorkomen dat je helemaal niet gemerkt hebt dat je een tekenbeet opliep. Zo herken je een tekenbeet.
• De teek (of een stukje ervan) zit nog vast in je huid.
• Een klein rood vlekje, niet groter dan 1 à 2 cm.
• Jeuk of een bultje op de bijtplaats.
• Huiduitslag of een (licht)rode vlek of ring in de buurt van de bijtplaats die steeds groter wordt, ook erythema migrans genoemd.
• Zie je nog een teek rondkruipen op je kleding? Check dan goed of je niet gebeten bent.
Hoe verwijder je een teek?
Hoe sneller je de teek weghaalt, hoe kleiner het risico dat hij je besmet met Lyme. Als de teek binnen de 12 tot 24 uur eruit wordt gehaald, is de kans op infectie klein.
Verwijder daarom meteen het beestje met een tekentang of -haakje zodra je de teek opmerkt. Trek rustig en in één beweging, zonder te draaien, te teek eruit.
Ontsmet nadien grondig.
Meld je teek eventueel op Tekenradar.
Hoe dood je teken?
Je kan op verschillende manieren de teek verwijderen nadat je hem hebt losgetrokken. Plet de teek niet om mogelijke ziekteoverdracht te voorkomen!
• Plak de teek op een stukje plakband. Vouw dicht en gooi het in de vuilnisbak.
• Stop het in een afgesloten zakje of potje en gooi het in de vuilnisbak.
• Leg de teek in een vuurvast schaaltje of theelichtcupje en steek hem in brand. Vouw het cupje dicht en gooi het weg.
• Verdrink de teek in een laagje alcohol, gooi het daarna weg.
• Spoel teken niet door het toilet, ze kunnen namelijk een hele tijd overleven onder water …
TIP: Met plakband kan je ook teken verwijderen die op je huid of kleding lopen.
Kan een teek in huis overleven?
Schapenteken kunnen niet goed tegen de droogte. Als ze in je huis terechtkomen (door mensen of huisdieren) zullen ze niet lang overleven omwille van de lage luchtvochtigheid. Moesten ze eitjes leggen, dan zullen deze ook nooit uitkomen. Een wasbeurt op 60 °C kunnen ze helaas wel overleven. Trof je enkele teken aan op je kleding en wil je er zeker van zijn dat ze dood gaan, stop dan je kledingstukken een halfuur in de droogkast.
Moet ik naar de dokter bij een tekenbeet?
Probeer de teek zorgvuldig te verwijderen van zodra je het beestje opmerkt en ontsmet de bijtplaats. Noteer de datum in je agenda en wees tot drie maanden na de beet alert voor de volgende symptomen: een (licht)rode vlek of kring rond de plaats van de beet die steeds groter wordt, griepachtige symptomen zoals koorts, gewrichts- of spierpijn. Raadpleeg dan meteen je huisarts. In geval van de ziekte van Lyme kan een antibioticakuur opgestart worden.
Meer lezen over teken?
Laat je verder inspireren
